Παρασκευή 21 Νοεμβρίου 2008

Ο Καζαντζίδης και τα δημοτικά (ΒΙΝΤΕΟ)

Ο Στέλιος Καζαντζίδης σε δημοτικά τραγούδια - εξώφυλλο δίσκου
Στα χρόνια της κατοχής η οικογένεια Καζαντζίδη αναγκάστηκε να μεταβεί στα Πλατανάκια Σερρών και αργότερα στη Ροδώνα Κιλκίς. Ήταν τότε που ο Στέλιος Καζαντζίδης ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με την ποντιακή παράδοση. 

Όπως ο ίδιος εξομολογήθηκε, το θέαμα και οι ήχοι στα γλέντια του χωριού ήταν μια μοναδική εμπειρία για εκείνον. 

Έξω από τα μεγάλα αστικά κέντρα - την εποχή εκείνη - κυριαρχούσαν τα παραδοσιακά τραγούδια. Ίσως η γνωριμία του με την παραδοσιακή μουσική να θεμελίωσε την κατοπινή άποψη του για τον λαϊκό στίχο και το λαϊκό τραγούδι εν γένει. 

Στα πρώτα του καλλιτεχνικά βήματα στην πρωτεύουσα «συνάντησε» και το νησιώτικο στοιχείο. Ως τραγουδιστής σε ερασιτεχνικές ορχήστρες τραγούδησε σε γάμους και πανηγύρια σε "αναβαθμισμένες" συνοικίες της Αττικής.

Αργότερα, όταν καθιερώθηκε πια στο μουσικό στερέωμα, συνεργάστηκε με αρκετούς δημοτικούς καλλιτέχνες. Είναι γνωστό άλλωστε πως το χορευτικό κομμάτι των προγραμμάτων στα κέντρα τότε, περιελάμβανε πέρα από τα "ευρωπαϊκά" τραγούδια - όπως αποκαλούσαν τα ελαφρά τραγούδια της περιόδου του μεσοπολέμου - και τα παραδοσιακά.

Ο Στέλιος Καζαντζίδης, λοιπόν, συνεργάστηκε στο πάλκο και τη δισκοφραφία με σημαντικούς μουσικούς όπως ο σπουδαίος βιολιστής Γιώργος Κόρος αλλά και με δημοτικούς τραγουδιστές όπως το «αηδόνι της Ρούμελης», η περίφημη Σοφία Κολλητήρη

Η ίδια η Σοφία Κολλητήρη θυμάται: "Το καλοκαίρι του 1962 η καριέρα μου άρχισε να απογειώνεται. Το κλαμπ των ανώνυμων φανατικών θαυμαστών μου είχε γίνει πολυάνθρωπο. Ο Καζαντζίδης ήταν και παραμένει ο θρύλος του λαϊκού τραγουδιού. Η δισκογραφική μου εταιρεία Columbia μου πρότεινε να συνεργαστώ μαζί του στο Φαληρικόν στο Φάληρο. Ηθελε να με προωθήσει στο λαϊκό τραγούδι. Εβρισκε τη φωνή μου κατάλληλη. Δέχθηκα με ευχαρίστηση. Ετσι, εκείνο το καλοκαίρι δεν βγήκα στα πανηγύρια και στις άλλες εκδηλώσεις της επαρχίας. Στο κέντρο τραγουδούσε και η Μαρινέλλα, με την οποία γίναμε φίλες. Ηταν μια συνεργασία καθοριστική για την καριέρα μου".

Λίγο πριν - το 1960 - 62 - ηχογράφησε 11 δημοτικά τραγούδια μαζί με την Γιώτα Λύδια και την Μαρινέλλα. Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες αναφορές ο Στέλιος Καζαντζίδης ηχογράφησε αρκετά παραδοσιακά τραγούδια και στα χρόνια της Επταετίας όταν έκανε την προσπάθειά του για να δημιουργήσει τη δική του εταιρία με την επωνυμία «STANDARD».

Αγνοούμε την εμπορική επιτυχία των δημοτικών τραγουδιών που κυκλοφόρησαν το 1960. Από καλλιτεχνικής πλευράς είναι μια ιδιαίτερη στιγμή του Καζαντζίδη. Ένα ντοκουμέντο μοναδικό.

Σε σχέση τώρα με την ερμηνευτική απόδοση των τραγουδιών αυτών οι απόψεις διίστανται. Σαφώς ο Στέλιος Καζαντζίδης έφερε τα τραγούδια αυτά στα μέτρα του χωρίς όμως να τα "μολύνει" και να παρεκκλίνει από το πρωτότυπο.

Ο μουσικός Νίκος Σαραγούδας κατέθεσε τη γνώμη του στον Θωμά Κοροβίνη: "Στο είδος του είναι πάρα πολύ καλός και ξεχωριστός. Λέω στο είδος του γιατί δεν μπορούμε να τραγουδήσουμε όλα τα είδη, έχω κατασταλάξει σε αυτή τη γνώμη λόγω της πλούσιας εμπειρίας που έχω… Στην εκτέλεση των δημοτικών τραγουδιών η ερμηνεία του Καζαντζίδη δεν του πήγαινε κατά τη γνώμη μου, ήταν καθαρά λαϊκός".


Με την Μαρινέλλα και την Σοφία Κολητήρη στο πάλκο
Ο Στέλιος Καζαντζίδης με την Μαρινέλλα, την Σοφία Κολλητήρη
και τον Γιώγο Κόρο στου "Κουλουριώτη", το 1962 

Το βασικό πρόβλημα που εντόπισε ο Στέλιος Καζαντζίδης στην ερμηνεία των δημοτικών τραγουδιών - θα το ακούσετε στο απόσπασμα συνέντευξης που ακολουθεί - ήταν η "προφορά". Η προφορά είναι αυτή που δηλώνει την καταγωγή τόσο του τραγουδιού όσο και του ερμηνευτή, συνήθιζε να λέει.

Γνώμη μας είναι ότι ο Στέλιος προσποιήθηκε - στο τραγούδισμα του - μια άλλη καταγωγή και "απέτυχε". Μεγαλωμένος στην Αθήνα δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί πλήρως στις ερμηνευτικές απαιτήσεις του είδους. Επιχείρησε αργότερα και σε κάποια δικά του λαϊκά τραγούδια, να δώσει ένα κάποιο ύφος δημοτικού τραγουδιού, κάνοντας άστοχη χρήση τοπικών ελλαδικών ιδιωμάτων. Ένα τέτοιο τραγούδι είναι και το «Χίλιοι γιατροί με κοίταξαν» στα 1965. Ένα τραγούδι σε στίχους και μουσική (;) του Κώστα Βίρβου

Αυθέρετα θα πούμε ότι ήταν μια απόπειρα του τραγουδιστή να προσδώσει έναν καθολικό χαρακτήρα στην καλλιτεχνική παρουσία του. Σαν λαϊκός καλλιτέχνης προσδοκούσε να έχει πανελλαδική αποδοχή. 

Τα συμπεράσματα αυτά είναι αυθαίρετα και ίσως ανούσια, όμως εμείς έτσι εκλαμβάνουμε τα γεγονότα. Σίγουρο είναι πως ο Στέλιος Καζαντζίδης "κουβαλούσε" την παράδοση και προσπάθησε να τη μεραφέρει στα "δικά" του τραγούδια του. Το λαϊκό ταγούδι άλλωστε και οι άνθρωποί του ήταν κοινωνοί της ελληνικής μουσικής παράδοσης.

Ένα στοιχείο που ενισχύει την άποψη ότι το λαϊκό τραγούδι θεμελιώθηκε στη βάση της παραδοσιακής μουσικής είναι - πέρα από τις ομοιότητες στη θεματολογία - οι παραδοσιακές μελωδίες που χρησιμοποιήθηκαν σχεδόν αυτούσιες σε γνωστά λαϊκά τραγούδια. Για παράδειγμα, το τραγούδι με τίτλο «Το ορκίζομαι στην παναγιά» που κυκλοφόρησε ως δημιουργία του Στέλιου Καζαντζίδη και το τραγούδησε ο ίδιος είναι δάνειο από το ποντιακό τραγούδι. Η μελωδία του είναι ίδια με το γνωστό ποντιακό τραγούδι «Τσιάμπασιν». Πολλά τέτοια παραδείγματα μαρτυρούν τη σχέση που είχε το παραδοσιακό τραγούδι με την μεταπολεμική λαϊκή δημιουργία. 

Καθοριστικό ρόλο επίσης έπαιξε η συμμετοχή μουσικών του πραδοσιακού τραγουδιού στη δισκογραφία και τα λαϊκά κέντρα μετά το 1950 αλλά και η καταγωγή πολλών δημιουργών και μουσικών του μεταπολεμικού λαϊκού τραγουδιού. Μην ξεχνάμε ότι οι περισσότεροι ήταν από την επαρχία και είναι αυτοί εμπλούτισαν τη μουσική στα αστικά κέντρα. 

Αυτό που ονομάζουμε κλασσικό λαϊκό τραγούδι ίσως είναι αυτός ακριβώς ο συγκερασμός της προπολεμικής μουσικής των αστικών κέντρων και αυτής των πληθυσμιακών ομάδων της επαρχίας. Και οι φωνές που το υπηρέτησαν, με συνισταμένη τον Καζαντζίδη, εξυπηρέτησαν την ελλαδική μουσική ομοιογένεια.

Μετά το 1950 όλοι αποκτούν κοινή αναφορά, κοινή γλώσσα, κοινούς στόχους, κοινή μουσική. Με λίγα λόγια το κλασσικό λαϊκό τραγούδι, δεδομένου ότι το ελληνικό κράτος με τα σημερινά γεωγραφικά όρια υπάρχει λιγότερο από 90 χρόνια αποτέλεσε την αρχή του ελληνικού τραγούδιού.

Ακούστε στο βίντεο που ακολουθεί, ένα απόσπασμα συνέντευξης του Στέλιου Καζαντζίδη στον Πάνο Γεραμάνη. Εξηγεί γιατί δεν απέδωσε «σωστά» τα δημοτικά τραγούδια που ηχογράφησε το 1960.



Διαβάστε ακόμη: 

1 σχόλιο:

AATON είπε...

Χαίρομαι ιδιαίτερα για την αναφορά το πού έζησε ο Στέλιος Καζαντζίδης στα παιδικά του χρόνια (Πλατανάκια Σερρών) όπου και ζούν ακόμη πολλοί συγγενείς του πρώτου και δεύτερου βαθμού.
Τον θυμάμαι, που ερχόταν συχνά στο χωριό μας (Πλατανακιώτης κι εγώ βλέπετε) μαζί με την Μαρινέλα, και έμεναν σε συγγενικό τους σπίτι στην "Τζαμού", μια συνοικία του χωριού, στον "κάτω μαχαλά".
Μπορώ να αναφέρω ένα δύο περιστατικά που έζησα ο ίδιος, ή που άκουσα να αφηγούνται οι παλιότεροι.
Ένα πρωί, ξέροντας εμείς τα πιτσιρίκια πως ήρθε ο Καζαντζίδης, μαζευτήκαμε απο νωρίς στην αυλή του Χαλκίδη του Νίκου, όπου και έμενε για να τον δούμε απο κοντά.
Βγήκε λοιπόν, κρατώντας τρία αυγά φρέσκα, και σπάζοντας την κορυφή τους, τα ρουφούσε ωμά. Μετά απο λίγο βγήκε και η Μαρινέλα, με το τσιγάρο στο στόμα. Βλέποντάς την ο Στέλιος, της λέει "Κάπνιξον οβούδ, κάπνιξον.." (κάπνιζε βόδι, κάπνιζε).
Όπως είδαμε όμως, η μοίρα είχε άλλα σχέδια.
Οι παλιοί, διηγούνται το εξής πάλι.
Όταν ο Στέλιος ήταν μικρός, ο πατέρας του ζούσε ακόμη. Ανέβηκε λοιπόν πάνω σε ένα πλατάνι, μα μόλις βρέθηκε επάνω, φοβόταν να κατέβει, βλέποντας πόσο ψηλά ανέβηκε. Ο πατέρας του τον περίλαβε στα "μπινελίκια" και στο τέλος τον κατέβασαν κάποιοι χωριανοί που βρέθηκαν εκεί.
Το πλατάνι αυτό υπάρχει ακόμη, και στην ρίζα του, ο σύλλογος φίλων Στέλιου Καζαντζίδη της Πυλαίας Θεσσαλονίκης, έστησε μια βρύση με την εικόνα του βαστώντας την κιθάρα του, και με την επιγραφή "Πίνετε νερό στο όνομα του Στέλιου Καζαντζίδη".

Είναι ένα πανέμορφο χωριό, που αξίζει να επισκεφθείτε μια μέρα, με δυνατότητες διανυκτέρευσης επίσης..